Ευρωπαϊκό Κέντρο παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2008: ΑΝΑΜΕΙΚΤΗ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΩΝ ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ
Σταθερή η τάση για την αμφεταμίνη και την έκσταση, σε ανοδική πορεία παραμένει η χρήση κοκαΐνης
6.11.2008, ΛΙΣΑΒΟΝΑ
Οι διεγερτικές ουσίες —όπως οι αμφεταμίνες, η έκσταση και η κοκαΐνη— είναι ο τύπος ναρκωτικών με τη δεύτερη συχνότερη κατανάλωση σήμερα στην Ευρώπη, μετά την κάνναβη. Αλλά και εντός της ομάδας αυτής, τα διαθέσιμα στοιχεία αποκαλύπτουν μια ανάμεικτη εικόνα όσον αφορά την επικράτηση της χρήσης, τις τάσεις και τις εξελίξεις στην αγορά. Αυτή είναι η σημερινή δήλωση του οργανισμού της ΕΕ για τα ναρκωτικά (ΕΚΠΝΤ), κατά τη δημοσίευση στις Βρυξέλλες της Ετήσιας έκθεσης 2008: Η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη.
Περίπου 12 εκατομμύρια Ευρωπαίοι (ηλικίας 15–64 ετών) έχουν δοκιμάσει κοκαΐνη κατά τη διάρκεια της ζωής τους, σε σύγκριση με περίπου 11 εκατομμύρια για τις αμφεταμίνες και 9,5 εκατομμύρια για την έκσταση. Από τα τελευταία ευρωπαϊκά στοιχεία, τα οποία επιβεβαιώνουν τις αναφορές για σταθερή ή ακόμη και πτωτική τάση στη χρήση των αμφεταμινών και της έκστασης, προκύπτει ότι η χρήση της κοκαΐνης, αν και σε μικρό αριθμό χωρών, βρίσκεται σε συνεχή άνοδο. Επίσης, η νέα εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η Ευρώπη είναι αυτή μιας κατακερματισμένης αγοράς παράνομων διεγερτικών ουσιών (βλ. χάρτη, κεφάλαιο 4).
Αμφεταμίνες και έκσταση: σταθερή κατάσταση
Περίπου 2 εκατομμύρια νεαροί Ευρωπαίοι (15–34 ετών) δοκίμασαν αμφεταμίνες κατά το τελευταίο έτος, ενώ 2,5 εκατομμύρια περίπου δοκίμασαν έκσταση. Η σημερινή έκθεση υποδεικνύει σταθεροποίηση, ή ακόμη και πτώση, από το 2003, στη χρήση αμφεταμινών από τη συγκεκριμένη ομάδα κατά το τελευταίο έτος (Διαγράμματα GPS-8, i, GPS-23, i, ii), με το ποσοστό των νεαρών ενηλίκων που αναφέρουν ετήσια χρήση να ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 1,3 %. Η χρήση έκστασης κατά το τελευταίο έτος παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό σταθερή μεταξύ των νεαρών ενηλίκων σε σχέση με την τελευταία πενταετία, αν και αναφέρθηκαν ορισμένες μικρές αυξομειώσεις. Κατά μέσο όρο, το 1,8 % των νεαρών ενηλίκων ανέφερε χρήση έκστασης κατά το τελευταίο έτος, μολονότι το ποσοστό αυτό δεν αντανακλά τις σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών. Τα δεδομένα μιας έρευνας σε σχολεία που διεξήχθη στην Τσεχική Δημοκρατία, στην Ισπανία, στη Σουηδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο υποδεικνύουν ομοίως μια σταθερή ή πτωτική τάση τόσο στη χρήση αμφεταμινών όσο και στη χρήση έκστασης στις ηλικίες 15–16 ετών (Πίνακας EYE-3).
Η χρήση κοκαΐνης συνεχίζει να αυξάνεται
Περίπου 3,5 εκατομμύρια νεαροί Ευρωπαίοι (15–34 ετών) έκαναν χρήση κοκαΐνης κατά το τελευταίο έτος, και 1,5 εκατομμύριο κατά τον τελευταίο μήνα. Επτά χώρες αναφέρουν σε πρόσφατες έρευνες (2005–07) ανοδική τάση στη χρήση κατά το τελευταίο έτος (Διάγραμμα 5, Κεφάλαιο 5· Διάγραμμα GPS-14, i). Σε χώρες με υψηλή επικράτηση όπως η Δανία, η Ισπανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, τα ποσοστά επικράτησης κατά το τελευταίο έτος μεταξύ των νεαρών ενηλίκων κυμαίνονται μεταξύ 3 % έως 5,5 % περίπου. Ομοίως, συνεχίζεται η αύξηση των αιτήσεων θεραπείας όσον αφορά προβλήματα που σχετίζονται με την κοκαΐνη. Μεταξύ των ετών 2002 και 2006, ο αριθμός νέων αιτήσεων στην Ευρώπη για τη συγκεκριμένη θεραπεία αυξήθηκε από περίπου 13.000 σε σχεδόν 30.000 (Διάγραμμα TDI-1, ii). Το 2006 καταγράφηκαν από το ΕΚΠΝΤ περίπου 500 θάνατοι που συνδέονται με την κοκαΐνη. (Βλ. στοιχεία για τις κατασχέσεις παρακάτω).
Η κατακερματισμένη ευρωπαϊκή αγορά διεγερτικών ουσιών: απαιτείται ολιστική αντιμετώπιση
Η κοκαΐνη κυριαρχεί πλέον στην αγορά παράνομων διεγερτικών ουσιών στη δυτική και νότια Ευρώπη, ενώ στην υπόλοιπη ήπειρο η χρήση και η διαθεσιμότητά της παραμένουν γενικά σε χαμηλά επίπεδα. Στα περισσότερα βόρεια, κεντρικά και ανατολικά κράτη μέλη, ιδίως στις χώρες που προσχώρησαν στην ΕΕ από το 2004, οι αμφεταμίνες διατηρούν ισχυρό προβάδισμα ως το διεγερτικό με τη μεγαλύτερη επικράτηση (χάρτης, Κεφάλαιο 4). Η χρήση μεθαμφεταμίνης—ναρκωτικού το οποίο προκαλεί σημαντικά προβλήματα εκτός Ευρώπης— παραμένει περιορισμένη εντός της ΕΕ στην Τσεχική Δημοκρατία και στη Σλοβακία, αλλά η διαθεσιμότητα ή η χρήση της αναφέρονται περιστασιακά και από άλλες χώρες.
Δεδομένου ότι τα περιβάλλοντα και οι λόγοι χρήσης της κοκαΐνης και των αμφεταμινών παρουσιάζουν ομοιότητες, οι δύο αυτές ουσίες μπορούν να θεωρηθούν κατά κάποιο τρόπο ως ανταγωνιστικές στην ευρωπαϊκή αγορά παράνομων ναρκωτικών ουσιών. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΚΠΝΤ Marcel Reimen, «η αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών ναρκωτικών που μπορούν να προσελκύουν εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον από τους χρήστες αποτελεί σημαντικό πεδίο διερεύνησης. Η σημερινή κατακερματισμένη εικόνα της αγοράς υποδεικνύει ότι, αντί για μια προσέγγιση που επικεντρώνεται σε μεμονωμένες ουσίες, πρέπει να υιοθετήσουμε μια ολιστική προσέγγιση όσον αφορά στις διεγερτικές ουσίες. Υπάρχει ο δυνητικός κίνδυνος το όφελος που συνεπάγεται η μείωση της διαθεσιμότητας μιας ναρκωτικής ουσίας να επιφέρει απλώς τη μεταστροφή των χρηστών σε άλλη.»
KANNABH: Ενισχύονται οι ενδείξεις φθίνουσας δημοτικότητας
Το ένα τέταρτο περίπου του συνολικού πληθυσμού της Ευρώπης, αναλογία που αντιστοιχεί σε 71 εκατομμύρια Ευρωπαίους (15–64 ετών), έχουν δοκιμάσει κάνναβη στη διάρκεια της ζωής τους, ενώ 7 % περίπου (23 εκατομμύρια) έκαναν χρήση κατά το τελευταίο έτος – που σημαίνει ότι η κάνναβη παραμένει η παράνομη ουσία με τη συχνότερη χρήση στην Ευρώπη. Σύμφωνα, ωστόσο, με το ΕΚΠΝΤ, σε ορισμένες σημαντικές αγορές υπάρχουν πλέον ισχυρότερες ενδείξεις πτώσης της δημοτικότητας της ουσίας αυτής, γεγονός το οποίο ενισχύσει την ανάλυση που παρουσιάστηκε στην περσινή Ετήσια έκθεση.
Εκτιμάται ότι περίπου 17,5 εκατομμύρια νεαροί Ευρωπαίοι (15–34 ετών) έκαναν χρήση κάνναβης κατά το τελευταίο έτος. Από τα τελευταία στοιχεία των εθνικών μελετών σχετικά με τη χρήση κάνναβης από τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα κατά το τελευταίο έτος, στην πλειονότητα των χωρών που υπέβαλαν έκθεση προκύπτει σταθεροποίηση ή μείωση (Διάγραμμα 4, Κεφάλαιο 3· Διάγραμμα GPS-4, i), με τον μέσο όρο των νεαρών Ευρωπαίων που έκαναν χρήση κάνναβης κατά το τελευταίο έτος να ανέρχεται σε ποσοστό 13 %. Η χρήση κάνναβης σε ολόκληρη τη ζωή και η βαριά χρήση κάνναβης μεταξύ των 15χρονων μαθητών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ εμφανίζεται, ομοίως, σταθερή ή σε πτωτική πορεία (έρευνες HBSC*· Διαγράμματα EYE-4 και EYE-5). Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μια χώρα όπου παραδοσιακά τα ποσοστά χρήσης κάνναβης είναι ιδιαιτέρως υψηλά, οι έρευνες στον γενικό πληθυσμό υποδεικνύουν μια σταθερή πτωτική τάση, ιδίως στις κοόρτες νεαρότερων ηλικιών (Διάγραμμα GPS-10).
«Υπάρχει, ωστόσο, το ενδεχόμενο οι τάσεις στον αριθμό των ατόμων που κάνουν τακτική ή εντατική χρήση κάνναβης να κινούνται ανεξάρτητα από την επικράτηση της χρήσης κάνναβης μεταξύ του γενικού πληθυσμού», σύμφωνα με τον διευθυντή του ΕΚΠΝΤ Wolfgang Götz. Εκτιμάται ότι περίπου 4 εκατομμύρια ευρωπαίοι ενήλικες (15–64 ετών) χρησιμοποιούν κάνναβη σε καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή βάση. Μεταξύ των εκτιμώμενων 160.000 νέων αιτήσεων για θεραπεία που αναφέρθηκαν το 2006 σε σχέση με προβλήματα ναρκωτικών, οι χρήστες κάνναβης αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα (28 %) μετά την ηρωίνη (35 %) (Διάγραμμα TDI-2, i).
ΠΡΟΣΦΟΡΑ: ΟΙ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΑΠΑΙΤΟΥΝ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Ο Wolfgang Götz αναφέρει ότι «Η προσφορά ναρκωτικών τόσο εντός, όσο και εκτός Ευρώπης εξελίσσεται προοδευτικά, με τις καινοτομίες της αγοράς να θέτουν πλέον σημαντικές προκλήσεις για τις υφιστάμενες στρατηγικές ελέγχου και δημόσιας υγείας». Στις σημαντικές καινοτομίες συγκαταλέγονται ο αυξανόμενος όγκος της εγχώριας παραγωγής κάνναβης σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι εντεινόμενες αναφορές εκτροπής και παράνομης παραγωγής συνθετικών οπιοειδών, η ακμάζουσα αγορά «νόμιμων ναρκωτικών» και φαρμακευτικών προϊόντων και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παραγωγής συνθετικών ναρκωτικών. Στην έκθεση επισημαίνεται επίσης η διακίνηση κοκαΐνης μέσω της δυτικής Αφρικής και οι προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας να στηρίξει την περιοχή.
Διακίνηση κοκαΐνης: Δυτική Αφρική, ένας σημαντικός κόμβος, και νέα δραστηριότητα στην ανατολική Ευρώπη
Εκτιμάται ότι το ένα τέταρτο περίπου της κοκαΐνης που διακινήθηκε στην Ευρώπη το 2007 διαμετακομίστηκε μέσω της δυτικής Αφρικής (UNODC, 2008), η οποία έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε σημαντικό κόμβο διακίνησης κοκαΐνης. Η κοκαΐνη εισέρχεται στην Ευρώπη διαμέσου διαφόρων οδών, με την Καραϊβική να παραμένει βασική ζώνη διαμετακόμισης. Όμως, η δραματική αύξηση της διακίνησης μέσω της δυτικοαφρικανικής οδού είναι αυτή που θεωρείται ότι έχει συμβάλει στην αυξανόμενη διαθεσιμότητα και στην πτώση της τιμής της κοκαΐνης στην Ευρώπη, ενισχύοντας παράλληλα το ρόλο της Ιβηρικής χερσονήσου ως κομβικού σημείου εισόδου στην ΕΕ. Από τους 121 τόνους κοκαΐνης που κατασχέθηκαν στην Ευρώπη το 2006, το 28 % κατασχέθηκε στην Πορτογαλία και το 41 % στην Ισπανία (σε σύγκριση με 17 % και 46 % αντιστοίχως το 2005). Το 2006, πραγματοποιήθηκαν 72.700 κατασχέσεις στην Ευρώπη, εκ των οποίων οι μισές και περισσότερες στην Ισπανία (58 %) και 2 % στην Πορτογαλία (Πίνακες SZR-9, SZR-10).
Οι πρόσφατες αναφορές εισαγωγής κοκαΐνης μέσω των χωρών της ανατολικής Ευρώπης (Βουλγαρία, Εσθονία, Λεττονία, Λιθουανία, Ρουμανία και Ρωσία) προαναγγέλλουν ίσως την ανάπτυξη νέων οδών διαμετακόμισης. Καθώς η χρήση κοκαΐνης συνεχίζει την ανοδική της πορεία, περισσότερες προσπάθειες επικεντρώνονται στην κατάσχεση, με το Κέντρο Θαλάσσιων Αναλύσεων και Επιχειρήσεων – Ναρκωτικά (MAOC-N) που εδρεύει στη Λισαβόνα να θέτει στο στόχαστρό του τις διατλαντικές αποστολές και τη σύσταση στην Τουλόν του Κέντρου Συντονισμού για την Καταπολέμηση των Ναρκωτικών στην Ευρώπη (CECLAD-M ) για την αντιμετώπιση της διακίνησης στη Μεσόγειο.
Χαρτογράφηση της εγχώριας παραγωγής κάνναβης: «ο μεγάλος άγνωστος»
Η φετινή έκθεση πραγματεύεται επίσης την ευρωπαϊκή εγχώρια παραγωγή φυτικής κάνναβης, με τις αναφορές των κρατών μελών να υποδεικνύουν ότι η παραγωγή αυτή «δεν μπορεί πλέον να θεωρείται περιθωριακή». Η ρητίνη κάνναβης, προερχόμενη κυρίως από το Μαρόκο, επικρατεί κατά παράδοση στις αγορές πολλών χωρών της ΕΕ. Όμως, από τις αρχές προς τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έχει αρχίσει να αυξάνεται στην Ευρώπη η εγχώρια παραγωγή φυτικής κάνναβης, ενώ σε ορισμένες χώρες αναφέρεται μια μεταστροφή από τη ρητίνη στην τοπικά παραγόμενη φυτική κάνναβη. Το 2006 κατασχέθηκαν στην Ευρώπη περί τα 2,3 εκατομμύρια φυτά κάνναβης.
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αναφέρουν τοπική παραγωγή κάνναβης, η οποία κυμαίνεται από την καλλιέργεια μικρής κλίμακας για προσωπική χρήση μέχρι μεγάλες φυτείες για εμπορική εκμετάλλευση. Η τοπική παραγωγή αποτελεί μείζονα πρόκληση για τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, καθώς δεν υπάρχει διασυνοριακή διακίνηση, οι χώροι παραγωγής βρίσκονται κοντά στον χρήστη και είναι σχετικά εύκολο να αποκρυφτούν. Έχοντας εντοπίσει ένα κενό στα στοιχεία που αφορούν στο συγκεκριμένο ζήτημα, το ΕΚΠΝΤ έχει ξεκινήσει μια μελέτη χαρτογράφησης για την αξιολόγηση της έκτασης και του σχετικού μεριδίου αγοράς της τοπικά παραγόμενης φυτικής κάνναβης.
Περισσότερες από 200 ψυχοτρόπες ουσίες διαφημίζονται σε ηλεκτρονικά καταστήματα
Κατόπιν έρευνας μικρής κλίμακας σε 25 ηλεκτρονικά καταστήματα, το ΕΚΠΝΤ αναφέρει ότι πάνω από 200 ψυχοτρόπες ουσίες διαφημίζονται σε ηλεκτρονικά καταστήματα στην Ευρώπη. Παρόλο που πολλές από αυτές της ουσίες διαφημίζονται ανεπιφύλακτα ως «νόμιμα ναρκωτικά», σε ορισμένες χώρες διέπονται από τις ίδιες διατάξεις όπως και τα ελεγχόμενα ναρκωτικά, και μπορεί να επισύρουν ποινές. Λόγω του μικρού μεγέθους του δείγματος τα αποτελέσματα πρέπει να ερμηνευθούν με επιφύλαξη. Τα περισσότερα δε από τα καταστήματα που εντοπίστηκαν φαίνεται να εδρεύουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Κάτω Χώρες και, σε μικρότερο βαθμό, στη Γερμανία και στην Αυστρία. Από τις αναφορές προκύπτει ότι ο αριθμός των ηλεκτρονικών καταστημάτων πώλησης αυτών των προϊόντων αυξάνεται και ότι προσαρμόζονται γρήγορα στις νέες προσπάθειες ελέγχου της αγοράς.
Μεταξύ των συνηθέστερων ουσιών που πωλούνται ως «νόμιμα ναρκωτικά» συγκαταλέγονται η Salvia divinorum, το kratom (Mitragyna speciosa), η Argyreia nervosa, τα παραισθησιογόνα μανιτάρια και διάφορα χάπια διασκέδασης τα οποία πωλούνται ως εναλλακτικά της έκστασης (MDMA). Μολονότι ως βασικό συστατικό τους διαφημίζεται συχνά η βενζυλοπιπεραζίνη (BZP), τα χάπια διασκέδασης ενδέχεται να περιέχουν ευρεία γκάμα από φυτικές, ημισυνθετικές και συνθετικές ουσίες. Βάσει μιας αξιολόγησης κινδύνου του ΕΚΠΝΤ για την BZP, το Συμβούλιο εξέδωσε τον Μάρτιο του 2008 απόφαση με την οποία δίνεται στις χώρες προθεσμία ενός έτους για να θέσουν το ναρκωτικό υπό έλεγχο. Ορισμένες χώρες έχουν θεσπίσει ελέγχους για τη Salvia divinorum ή/και το δραστικό της συστατικό, σαλβινορίνη Α.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΕΚΠΝΤ Marcel Reimen: «Όσοι δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στην παραγωγή, διακίνηση και πώληση παράνομων ναρκωτικών ουσιών είναι δημιουργικοί, αποφασισμένοι και έτοιμοι να αδράξουν κάθε ευκαιρία προκειμένου να επεκτείνουν την αγορά τους. Αυτό μπορεί να γίνει με τη χρήση νέων τεχνολογιών ή μέσω της εκμετάλλευσης των κοινωνικών προβλημάτων σε ορισμένα μέρη του αναπτυσσόμενου κόσμου. Οι πολιτικές μας πρέπει να είναι εξίσου δημιουργικές αν θέλουμε να συμβαδίσουμε με μια εξελισσόμενη αγορά η οποία είναι αδιάφορη για τις ζημίες που υφίσταται το άτομο, η κοινότητα ή το περιβάλλον».
Δημοσιεύτηκε σήμερα: Ναρκωτικά και κοινωνικά ευπαθείς ομάδες νέων
Τα κράτη μέλη της ΕΕ δίνουν ολοένα αυξανόμενη προτεραιότητα στις «κοινωνικά ευπαθείς ομάδες» στο πλαίσιο των κοινωνικών πολιτικών τους και των πολιτικών τους για τα ναρκωτικά, σε μια προσπάθεια να μειώσουν τον κίνδυνο των προβλημάτων που σχετίζονται με τη χρήση ναρκωτικών στα περιβάλλοντα όπου υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανιστούν. Όμως για την υλοποίηση των θεμιτών αυτών στόχων χρειάζονται περισσότερες υπηρεσίες. Σύμφωνα με μια πρόσφατη επισκόπηση του ΕΚΠΝΤ σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα, ορισμένες κοινωνικά ευπαθείς ομάδες νέων (όπως παιδιά σε ιδρύματα κοινωνικής πρόνοιας, άστεγοι νέοι, νέοι που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο ή μαθητές που απουσιάζουν συστηματικά από το σχολείο) είναι πιο επιρρεπείς στη χρήση ναρκωτικών σε μικρή ηλικία απ’ ό,τι οι περισσότερο ενσωματωμένοι συνομήλικοί τους και ενδέχεται να μεταβούν ταχύτερα σε προβληματική χρήση ναρκωτικών ουσιών. Η εξοικείωση με τα χαρακτηριστικά των κοινωνικά ευπαθών αυτών ομάδων και ο εντοπισμός τους μπορούν να χρησιμεύσουν ως σημαντικό σημείο αφετηρίας για στρατηγικές και παρεμβάσεις πρόληψης των ναρκωτικών. Η χρήση ναρκωτικών μπορεί να αποτελεί μία μόνο από τις συμπεριφορές που εκδηλώνονται στους κόλπους των κοινωνικά ευπαθών ομάδων, γεγονός που προσανατόλισε τις πολιτικές για τα ναρκωτικά στη διερεύνηση μιας σειράς κοινωνικών παραγόντων που ενδέχεται να επιδεινώνουν, να προοιωνίζουν, ή να επισπεύδουν την εκδήλωση προβλημάτων υγείας στις συγκεκριμένες ομάδες. Η σημερινή επισκόπηση παρουσιάζει παραδείγματα βέλτιστης πρακτικής.
Σύνοψη διαθέσιμη σε 23 γλώσσες στη διεύθυνση:
http://www.emcdda.europa.eu/publications/selected-issues/vulnerable-young
Σημειώσεις:
Τα στοιχεία που αναφέρονται στην Ετήσια έκθεση 2008 αφορούν το έτος 2006 ή το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Τα διαγράμματα και οι πίνακες που αναφέρονται στο παρόν δελτίου Τύπου παρατίθενται στο Δελτίο στατιστικών στοιχείων 2008 στη διεύθυνση http://www.emcdda.europa.eu/stats08
Πληροφορίες και σύνδεσμοι προς όλες τις Ετήσιες εκθέσεις, τα δελτία Τύπου, υπηρεσίες και εκδηλώσεις διατίθενται στη διεύθυνση: http://www.emcdda.europa.eu/events/2008/annual-report
* Health Behaviour in School-aged Children [Έρευνα σχετικά με την υγειονομική συμπεριφορά παιδιών σχολικής ηλικίας] (HBSC) http://www.hbsc.org
******************************************************
Τα οπιοειδή εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίκεντρο του φαινομένου των ναρκωτικών στην Ευρώπη
Τα σημάδια αλλαγής που παρατηρούνται στην Ευρώπη σχετικά με το πρόβλημα της ηρωίνης δείχνουν ότι οι χώρες πρέπει να επαγρυπνούν και να είναι έτοιμες να αντιδράσουν. Σε αυτή τη δήλωση προέβη σήμερα ο Οργανισμός της ΕΕ για τα ναρκωτικά (ΕΚΠΝΤ), κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, της Ετήσιας έκθεσης 2008: η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη, στις Βρυξέλλες.
Το ΕΚΠΝΤ εκτιμά ότι οι προβληματικοί χρήστες οπιοειδών στην ΕΕ και τη Νορβηγία ανέρχονται σε 1,3 –1,7 εκατομμύρια, ενώ η ηρωίνη ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών δαπανών και δαπανών υγείας που συνδέονται με τα ναρκωτικά στην Ευρώπη. Τα στοιχεία που δημοσιεύονται σήμερα θέτουν υπό αμφισβήτηση προηγούμενες εκτιμήσεις του ΕΚΠΝΤ που έκαναν λόγο για «βελτίωση με αργούς ρυθμούς της κατάστασης σε ό,τι αφορά τη χρήση ηρωίνης», συμπαιρένοντας την ύπαρξη ενός πλέον σταθερού αλλά καθ΄όλα μειωμένου προβλήματος .Το ρεκόρ παραγωγής οπιοειδών στο Αφγανιστάν το 2007 ενίσχυσε και αυτό τις ανησυχίες του Οργανισμού σχετικά με πιθανό αντίκτυπο στο πρόβλημα της ηρωίνης στην Ευρώπη (1).
«Οι τρέχουσες ενδείξεις δεν παραπέμπουν σε επιδημική αύξηση του προβλήματος της χρήσης ηρωίνης, όπως τη βίωσε το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης τη δεκαετία του 1990», αναφέρει ο διευθυντής του ΕΚΠΝΤ Wolfgang Götz. «Ωστόσο, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την απειλή από την υπεραφθονία ηρωίνης που υπάρχει σήμερα στην παγκόσμια αγορά, τις ανησυχίες που εγείρονται μέσα από τους δείκτες σχετικά με τη χρήση ηρωίνης ή τις ενδείξεις για πιθανή διόγκωση του προβλήματος των συνθετικών οπιοειδών. Απαιτείται σαφώς επαγρύπνηση. Όμως, προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία αντίδραση της Ευρώπης, υπάρχει απόλυτη ανάγκη να βελτιωθεί η ευαισθησία των συστημάτων πληροφόρησης ως προς τις μεταβολές στη διαθεσιμότητα και τη χρήση αυτών των εξαιρετικά επιβλαβών ουσιών».
Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, η χρήση οπιοειδών υπολογίζεται μεταξύ 50% και 80% όλων των αιτήσεων θεραπείας. Κάθε χρόνο καταγράφονται τουλάχιστον 7 000 έως 8 000 θάνατοι οφειλόμενοι στα ναρκωτικά, με την υπερβολική δόση ναρκωτικών να αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου μεταξύ των νέων στην Ευρώπη. Περίπου το 80 % των θανατηφόρων λήψεων υπερβολικής δόσης αφορά στη χρήση οπιοειδών, ενώ η ενέσιμη χρήση των εν λόγω ναρκωτικών αποτελεί κύριο παράγοντα εξάπλωσης των λοιμωδών νοσημάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά. Εκτιμάται ότι περίπου 3 000 νέες περιπτώσεις HIV, που συνδέονται με τα ναρκωτικά, εμφανίζονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη, ενώ οι διάφορες χώρες αναφέρουν ότι συνήθως πάνω από το 40% των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών μολύνονται με HCV (ιός ηπατίτιδας C). Η θεραπεία υποκατάστασης για τη χρήση οπιοειδών είναι τώρα διαθέσιμη σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, την Κροατία και τη Νορβηγία, και κάθε χρόνο υποβάλλονται σε αυτήν περίπου 600 000 χρήστες οπιοειδών.
Προειδοποιητικές ενδείξεις τονίζουν την ανάγκη για αυξημένη εγρήγορση όσον αφορά τη χρήση ηρωίνης
«Οι δείκτες των τάσεων σχετικά με τα οπιοειδή μαρτυρούν ότι οι εξελίξεις είναι ανησυχητικές» δηλώνει το ΕΚΠΝΤ. Η σημερινή έκθεση, για παράδειγμα, αναφέρει ότι οι κατασχέσεις ηρωίνης στις περισσότερες υπό
εξέταση χώρες αυξήθηκαν σε ποσοστό άνω του 10 % κατά την περίοδο 2003–2006. Και η ποσότητα της κατασχεθείσας ηρωίνης στην Τουρκία, μία σημαντική χώρα διακίνησης, υπερδιπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Συνολικά, οι κατασχέσεις ηρωίνης στην Ευρώπη το 2006 υπολογίζεται ότι ανέρχονται σε 19,4 τόνους (48 200 κατασχέσεις) (Πίνακες SZR-7, SZR-8). Μία πρόσφατη δημοσίευση του ΕΚΠΝΤ επικεντρώνεται στην παρακολούθηση της προμήθειας ηρωίνης στην Ευρώπη (2).
Επίσης, μέσα από στοιχεία προκύπτει ότι εξακολουθούν να εμφανίζονται νέοι χρήστες ηρωίνης «με ρυθμό που δείχνει ότι το πρόβλημα δεν πρόκειται να περιοριστεί σημαντικά στο εγγύς μέλλον». Οι νέες αιτήσεις θεραπείας με την ηρωίνη ως κύρια ουσία εξάρτησης αυξήθηκαν σε σχεδόν τις μισές από τις χώρες που προσκόμισαν στοιχεία το 2006 (Πίνακας TDI-3, i). Ιδιαίτερη ανησυχία εγείρουν μελέτες σε ορισμένες χώρες που υποδηλώνουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν περιπτώσεις πρώτης ενέσιμης χρήσης οπιοειδών. Στην Εσθονία, τη Λιθουανία, την Αυστρία και τη Ρουμανία*, πάνω από το 40 % των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών ήταν ηλικίας κάτω των 25 ετών (Διάγραμμα 9, Κεφάλαιο 6, Ετήσια έκθεση).
Σε αντίθεση με μια συνολική πτωτική τάση στους συνδεόμενους με τα ναρκωτικά θανάτους μεταξύ των ετών 2000 και 2003, τωρινά στοιχεία μαρτυρούν ότι το πρόβλημα παραμένει στάσιμο ή και επιδεινώνεται, καθώς τα περισσότερα κράτη μέλη αναφέρουν αυξήσεις (Πίνακας DRD-2, Διάγραμμα DRD-8). Η ηρωίνη είναι η ουσία που συνδέεται περισσότερο με τους θανάτους από ναρκωτικά, αλλά αναφέρονται και άλλα οπιοειδή. Ενώ, συνολικά, ο μέσος όρος ηλικίας όσων πεθαίνουν από υπερβολική δόση αυξάνεται στην Ευρώπη (γύρω στα 35), ορισμένες χώρες (Βουλγαρία, Εσθονία, Ελλάδα, Λεττονία, Λουξεμβούργο, Αυστρία και Ρουμανία)* αναφέρουν σχετικά υψηλό ποσοστό θανάτων από υπερβολική δόση στους νέους κάτω των 25 ετών – ένα ακόμη σημάδι της ύπαρξης χρηστών νεότερης ηλικίας (Διαγράμματα DRD-2; DRD-9 i, ii, iii).
Συνθετικά οπιοειδή: εκτροπή και παράνομη παραγωγή
Αυτή τη χρονιά δίνεται έμφαση στην αύξηση του αριθμού των προβλημάτων που συνδέονται με τη χρήση συνθετικών ναρκωτικών. Στη Λεττονία και την Εσθονία, για παράδειγμα, υπάρχουν ενδείξεις ότι το πρόβλημα λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις λόγω της διαθεσιμότητας της 3-μεθυλφαιντανύλης (φαιντανύλη). Η προέλευση αυτού του ναρκωτικού δεν είναι σαφής, αν και ορισμένες εκθέσεις μαρτυρούν την παράνομη παραγωγή του σε χώρες που συνορεύουν με την ΕΕ. Λόγω της περιεκτικότητας του εν λόγω ναρκωτικού – η φαιντανύλη είναι σημαντικά ισχυρότερη της ηρωίνης – η χρήση του μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Αυτό αντικατοπτρίζεται στα περισσότερα από 70 θανατηφόρα περιστατικά τοξίκοσης που συνδέονται με τη χρήση φαιντανύλης στην Εσθονία το 2006. Το ΕΚΠΝΤ δημοσιεύει, επίσης, σήμερα ένα νέο «προφίλ ναρκωτικών» για τη φαιντανύλη (3).
Έρευνες έχουν αποδείξει ότι ο κίνδυνος λήψης υπερβολικής δόσης μειώνεται σημαντικά κατά το διάστημα που οι χρήστες ηρωίνης βρίσκονται υπό θεραπεία υποκατάστασης, στην οποία χρησιμοποιούνται ναρκωτικά όπως η μεθαδόνη και η βουπρενορφίνη. Η μεθαδόνη, εντούτοις, ανιχνεύεται στις τοξικολογικές εκθέσεις ορισμένων θανάτων στην Ευρώπη. Υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι καλές πρακτικές συνταγογράφησης μπορούν να περιορίσουν αυτούς τους θανάτους, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη τα ζητήματα πρόληψης της υπερβολικής δόσης κατά την ανάπτυξη κλινικών πρακτικών στον εν λόγω τομέα. Οι θάνατοι από μεθαδόνη δεν φαίνεται να συνδέονται άμεσα με τα συνολικά επίπεδα της θεραπείας υποκατάστασης (βλ. πλαίσιο «Θάνατοι που συνδέονται με τη θεραπεία υποκατάστασης», Κεφάλαιο 7, Ετήσια έκθεση).
Ο Wolfgang Götz δηλώνει: «Η μείωση των θανάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά αποτελεί σαφή στόχο των περισσότερων εθνικών στρατηγικών για τα ναρκωτικά, αλλά τα λόγια μας δεν συνοδεύονται ακόμη από τις ανάλογες πράξεις. Δεν είναι δυνατόν να ανεχτούμε το γεγονός ότι κάθε ώρα ένας νεαρός συμπολίτης μας χάνει τη ζωή του από υπερβολική δόση ναρκωτικών, τη στιγμή που κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποφευχθεί. Πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στα μέτρα πρόληψης της υπερβολικής δόσης και να επικεντρώσουμε το
ενδιαφέρον μας στις ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως είναι οι αποφυλακισθέντες ή τα άτομα που υποτροπιάζουν μετά από θεραπεία» (4).
»»»
Σημειώσεις: (1) Η παγκόσμια παραγωγή οπίου σημείωσε αύξηση κατά 34 % το 2007, ανερχόμενη κατ’ εκτίμηση σε 8 870 τόνους, κυρίως λόγω της αύξησης στην παραγωγή του Αφγανιστάν (8 200 τόνους το 2007). Κατ’ επέκταση, η παγκόσμια δυνητική παραγωγή ηρωίνης ανήλθε σε 733 τόνους (UNODC, 2008). Η έρευνα για το όπιο στο Αφγανιστάν 2008 (Afghanistan Opium Survey 2008) της UNODC εκτιμά ότι η παραγωγή οπίου το 2008 μειώθηκε κατά 6% και ανήλθε σε 7 700 τόνους. http://www.unodc.org/documents/publications/Afghanistan_Opium_Survey_2008.pdf
(2) Δελτίο τεχνικών στοιχείων του ΕΚΠΝΤ: «Monitoring the supply of heroin to Europe» (Παρακολούθηση της προμήθειας ηρωίνης στην Ευρώπη), το οποίο διατίθεται στην ιστοσελίδα:
http://www.emcdda.europa.eu//publications/technical-datasheets
(3) Προφίλ ναρκωτικών για τη φαιντανύλη του ΕΚΠΝΤ, το οποίο διατίθεται στην ιστοσελίδα: http://www.emcdda.europa.eu/publications/drug-profiles. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. επίσης: Ojanperä, I., Gergov, M., Liiv, M., Riikoja, A. και Vuori, E. (2008), «An epidemic of fatal 3-methylfentanyl poisoning in Estonia», International Journal of Legal Medicine (υπό έκδοση).
(4) Όσοι έχουν αποφυλακισθεί προσφάτως διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους από τη χρήση ναρκωτικών, γεγονός που αποδίδεται κυρίως στη λήψη υπερβολικής δόσης ναρκωτικών καθώς και σε διαταραχές που οφείλονται στη χρήση ναρκωτικών. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (ΗΒ) οι αποφυλακισθέντες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατά την πρώτη εβδομάδα μετά την αποφυλάκιση, όταν οι πιθανότητες θανάτου συνδεόμενου με τα ναρκωτικά ήταν περίπου 8 φορές περισσότερες για τους άνδρες και πάνω από 10 φορές περισσότερες για τις γυναίκες σε σύγκριση με ένα χρόνο μετά την αποφυλάκιση (βλ. πλαίσιο σχετικά με το εν λόγω θέμα στο κεφάλαιο 7, Ετήσια έκθεση).
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα θέματα που καλύπτονται στο παρόν δελτίο περιλαμβάνονται στα Κεφάλαια 6 και 7 της Ετήσιας έκθεσης.
Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην Ετήσια έκθεση 2008 αφορούν το 2006 ή το τελευταίο διαθέσιμο έτος.
Τα διαγράμματα και οι πίνακες που αναφέρονται στο παρόν δελτίο Τύπου περιλαμβάνονται στο Δελτίο στατιστικών στοιχείων 2008 http://www.emcdda.europa.eu/stats08
Πληροφορίες για όλα τα προϊόντα, δελτία Τύπου, υπηρεσίες και εκδηλώσεις που σχετίζονται με την Ετήσια έκθεση, αλλά και οι σχετικοί σύνδεσμοι, διατίθενται στην ακόλουθη διεύθυνση: http://www.emcdda.europa.eu/events/2008/annual-report
* Οι χώρες αναφέρονται σύμφωνα με τη σειρά πρωτοκόλλου της ΕΕ.
Eτήσια έκθεση 2008 — διαθέσιμη σε 23 γλώσσες στη διεύθυνση http://www.emcdda.europa.eu/publications/annual-report/2008
Από την ΠΕΦΝΙ-Εταιρεία ανακοινώθηκε οτι στα πλαίσια του 4ου Πανελλήνιου Συνέδριου για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές Υγείας συμμετέχει στο Φροντιστήριο με θέμα "Ρυθμίσεις και διαδικασίες της Νοσοκομειακής και Φαρμακευτικής διαχείρισης".
