Ένα σκαρίφημα για τη φαρμακευτική παιδεία και τη φαρμακευτική εκπαίδευση στην Ελλάδα
Μανώλης Μιτάκης
Φαρμακοποιός
Κοσμήτωρ της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοποιών
Το τελευταίο διάστημα αρχίζουν να πληθαίνουν οι φωνές που καλούν για ενίσχυση της φαρμακευτικής εκπαίδευσης στη χώρα μας. Πράγματι, μια ματιά στα αφιερώματα του ειδικού φαρμακευτικού τύπου, στα συνέδρια και της ημερίδες της Πανελλήνιας ένωσης Φαρμακοποιών και τις ημερίδες των φαρμακευτικών συλλόγων είναι ικανή να πείσει για του λόγου το αληθές. Ταυτόχρονα στα πανεπιστήμια συνεχίζονται ζυμώσεις και απόπειρες βελτίωσης όσον αφορά την εκπαίδευση στη φαρμακευτική.
Το κοινό χαρακτηριστικό των περισσότερων από τις προσπάθειες αυτές είναι η μονοδιάσταση: Φέρουν τη σφραγίδα του τεχνοκράτη-εισηγητή, αλλά αγνοούν την ταυτότητα του φαρμακοποιού-αποδέκτη. Αυτός είναι και ο κυριότερος λόγος που οι φαρμακοποιοί ενώ ομολογούν ότι διψάνε για εκπαίδευση, συχνά απέχουν από τις εκπαιδευτικές διαδικασίες αφού θεωρούν ότι δεν έχουν τίποτε να κερδίσουν από αυτές.
Φαρμακοποιός και φαρμακοποιοί
Θα μπορούσαν να αναφερθούν πολλά «τεχνικά» αίτια για τη μονοδιάσταση της φαρμακευτικής εκπαίδευσης. Η ουσία όμως είναι μία: Υπάρχει τεράστιο έλλειμμα φαρμακευτικής παιδείας τόσο σε αρκετούς από τους διδάσκοντες όσο και στους διδασκόμενους. Το έλλειμμα της Φαρμακευτικής παιδείας προκαλεί τη διχοτόμηση της Φαρμακευτικής σε δυο «κράτη» που κρατάνε μεν τον ίδιο ορισμό της έννοιας Φαρμακευτική, δίνοντας όμως τελείως διαφορετικό ορισμό της έννοιας Φαρμακοποιός.
Για το ακαδημαϊκό «κράτος» ο φαρμακοποιός είναι εκείνος που εξασκεί τη φαρμακευτική ποιώντας φάρμακα. Τον προετοιμάζουν για να βγει ένας καλός φαρμακοποιός στην παραγωγή φαρμάκων και στην (ανύπαρκτη) έρευνα. Βλέπει όμως τον ασθενή πίσω από δοκιμαστικούς σωλήνες λες κι είναι χημικός. Ξέρει τα πάντα για το PCR (polymerase chain reaction) σαν τον βιολόγο, αλλά δεν έχει φτιάξει ποτέ του εμβόλιο. Ξέρει τα πάντα γύρω από τη φαρμακολογία αλλά δεν έχει διδαχθεί ψυχολογία ασθενή για να μπορεί να τον βοηθήσει στη συμμόρφωση των οδηγιών του γιατρού. Δεν είναι σίγουρο ότι η δουλειά του είναι να συμβουλεύει. Αυτό το κάνει ο γιατρός. Γι αυτό και κατά βάθος πιστεύει ότι οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει τη δουλειά του φαρμακοποιού του «πάγκου» αρκεί να γνωρίζει Αγγλικά, και να θυμάται σε ποιο ράφι βρίσκονται τα φάρμακα.
Για το επαγγελματικό «κράτος» ο φαρμακοποιός είναι εκείνος που εξασκεί τη φαρμακευτική δίνοντας συμβουλές υγείας & ομορφιάς στους ασθενείς-πελάτες. Με το που ανοίγει το φαρμακείο του δεν μπορεί να θυμηθεί και να καταλάβει γιατί δαπάνησε τόσα χρόνια διαβάζοντας ανόργανη, οργανική, φαρμακευτική χημεία, φυσικοχημεία, βιοτεχνολογία, ραδιοφάρμακα, φυσική, μαθηματικά, βιολογία, κ.λπ. διότι κανείς δεν του λέει την εφαρμογή των γνώσεων αυτών στο φαρμακείο. Πολύ συχνά φτάνει στο σημείο να σκέφτεται ότι ίσως δυο μόνο μαθήματα να του έμειναν χρήσιμα: Το φαρμακευτικό marketing και η φαρμακευτική νομοθεσία. Κι όμως,, ο φαρμακοποιός αυτός κατάφερε στην Ελλάδα να κάνει το φαρμακείο του στην κυριολεξία κέντρο πρωτοβάθμιας περίθαλψης, χωρίς την παραμικρή βοήθεια των ακαδημαϊκών-με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις. Γι αυτό και δεν τους θεωρεί opinion leaders. Εχει μάθει να ξεδιψάει εκπαιδευτικά, χωρίς να πίνει νερό. Με άλλα λόγια, ασκεί φαρμακευτική παρακολουθώντας τις συνταγές των γιατρών, τις ομιλίες των γιατρών, τα άρθρα των γιατρών και τα δημοσιεύματα (press releases)των εφημερίδων. Κι όταν τα καταφέρνει καλά στη δουλειά του, οι πελάτες του δεν τον αποκαλούν καλό φαρμακοποιό, αλλά….μικρό γιατρό.
Λόγω της διχοτόμησης αυτής οι φαρμακοποιοί χωρίζονται σε «στεγασμένους» και «άστεγους», ενώ δεν υπάρχει ενιαίος φορέας για την εκπροσώπηση τους. Και φυσικά, δεν υπάρχει ενιαίος φορέας συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, και δεν πρόκειται να υπάρξει εάν δεν προηγηθεί το ζήτημα της φαρμακευτικής παιδείας. Και η φαρμακευτική αυτή παιδεία θα πρέπει να ξεκινήσει επαναπροσδιορίζοντας τον ορισμό της λέξης
Φαρμακοποιός αντί για τη λέξη
Φαρμακευτική (που στο μεταξύ έχει μετεξελιχθεί σε
φαρμακευτικές επιστήμες).
Φαρμακοποιός και φαρμακευτική
Σύμφωνα με τον Remington, η φαρμακευτική ορίζεται ως το επάγγελμα εκείνο που σχετίζεται με την τέχνη και επιστήμη της παρασκευής ενεργών συστημάτων που κατανέμουν ενεργά στον οργανισμό βιολογικά δραστικές ουσίες φυσικής ή χημικής προέλευσης, με στόχο την αντιμετώπιση ή την πρόληψη των νόσων .
Η φαρμακευτική ως επιστήμη περιλαμβάνει ένα τεράστιο φάσμα γνώσης και έρευνας που σχετίζεται με την απομόνωση, την σύνθεση, τη φαρμακολογική δράση, τη συντήρηση, τη σταθεροποίηση, τη χημική ανάλυση τη φυσική, χημική, και φαρμακολογική αλληλεπίδραση των ουσιών. Συμπεριλαμβάνει επίσης την ορθή διακίνηση, φύλαξη και χρήση των φαρμάκων.
Κατά συνέπεια ο φαρμακοποιός είναι ο επιστήμονας που ασχολείται με το φάρμακο. Με άλλα λόγια -πάντα σύμφωνα με τον Remington- ο φαρμακοποιός δεν είναι απλά ένας μηχανικός φαρμάκων. Ο φαρμακοποιός είναι ο πιο ειδικός επιστήμονας επί παντός επιστητού που σχετίζεται με το φάρμακο (Drugs expert).
Υπάρχουν σαφώς κι άλλοι επιστήμονες & υγειονομικοί που σχετίζονται με το φάρμακο. Για παράδειγμα υπάρχει ο γιατρός που το συνταγογραφεί, και επομένως ενδιαφέρεται για ένα κομμάτι της φαρμακευτικής που λέγεται φαρμακολογία & τοξικολογία. Η νοσοκόμα που το χορηγεί μπορεί να ενδιαφέρεται για δοσολογικά σχήματα και διαθέσιμες φαρμακοτεχνικές μορφές. Ο χημικός στη βιομηχανία μπορεί να ενδιαφέρεται για επίπεδα καθαρότητας της δραστικής ουσίας ή των εκδόχων. Κανείς από αυτούς όμως δεν φέρει την απόλυτη εξειδίκευση του φαρμακοποιού. Είναι στην απόλυτη δικαιοδοσία του να ξέρει τα πάντα γύρω από το φάρμακο. Γι αυτό και είναι στη δικαιοδοσία του να συμβουλεύει τους πάντες σε θέματα που σχετίζονται με το φάρμακο: Ιατρούς, λοιπούς επιστήμονες και ασθενείς Κανένα άλλο επάγγελμα δεν έχει τη δυνατότητα αυτή, διότι κανένα άλλο επάγγελμα δεν διαθέτει τέτοιο εξειδικευμένο πρόγραμμα σπουδών (Remington, introduction το pharmaceutical sciences,17th edition, Κεφ.1, σελ.3) .
Μαθήματα φαρμακευτικής παιδείας & εκπαίδευσης μετ’ εμποδίων
Η άποψη του Remington θα μπορούσε να αποτελέσει ένα οδηγό αναφοράς τόσο για την θεμελίωση της φαρμακευτικής παιδείας, όσο και για το σχεδιασμό της φαρμακευτικής εκπαίδευσης διότι η αρχή που διέπει τους ορισμούς του Remington είναι το ενιαίο πλαίσιο της φαρμακευτικής από την ανακάλυψη του φαρμάκου μέχρι και την επικοινωνία του.
Στην Ελληνική όμως πραγματικότητα, εάν κάποιος θέλει πραγματικά να σκύψει επάνω στο πρόβλημα της φαρμακευτικής παιδείας και κατά συνέπεια στο πρόβλημα της φαρμακευτικής εκπαίδευσης, εάν αποδεχθεί τους ορισμούς του Remington και θελήσει να τους εφαρμόσει, θα βρει στο δρόμο του τα παρακάτω εμπόδια:
Εμπόδιο πρώτο: Από πού προέρχονται τα ερεθίσματα που θα παρακινούσαν ένα
νέο να σπουδάσει φαρμακευτική;
Η απάντηση έρχεται μάλλον από τη μέση του πουθενά:
Οι καθηγητές των φαρμακευτικών σχολών σπάνια μιλάνε στα ΜΜΕ. Εάν ανακαλυφθεί ένα φάρμακο, τότε θα μιλήσει ένας γιατρός. Εάν μια ουσία αποδειχθεί τοξική, τότε θα μιλήσει ένας χημικός.
Πολλοί δημοσιογράφοι της υγείας, που επίσης πάσχουν από έλλειψη φαρμακευτικών γνώσεων, επικεντρώνονται συχνά στη δραστική ουσία και όχι στο φάρμακο. Για το λόγο αυτό δεν μπορούν να φανταστούν ότι η φαρμακευτική είναι μια επιστήμη των ανατροπών. Τους είναι πολύ εύκολο να συλλάβουν μια ανατροπή ή ένα μεγάλο ερώτημα στη βιολογία όπως πχ ο Δαρβινισμός, το κεντρικό δόγμα της βιολογίας, κλπ. Το γεγονός ότι η φαρμακευτική πέρασε από τη βοτανική στη χημεία, και από τη χημεία στη βιοτεχνολογία δεν μπορούν να το δουν ως ανατροπή, γιατί δεν φαντάζονται ότι η μορφοποίηση των δραστικών ουσιών είναι ένας άθλος που εάν δεν επιτευχθεί, καταδικάζει καταπληκτικά μόρια in vitro, στο χρονοντούλαπο της in vivo ιστορίας.
Περιγράφουν με τα πιο τρανά λόγια την επιτυχία μιας δύσκολης πρωτοποριακής εγχείρησης, ξεχνώντας ότι ακόμα και η απλούστερη χειρουργική επέμβαση δεν θα μπορούσε να γίνει εάν δεν υπήρχαν τα αναισθητικά, τα σπασμολυτικά, τα αναλγητικά, τα αντιβιοτικά, και γενικά μια πληθώρα φαρμάκων που κάνουν σήμερα τη χειρουργική επέμβαση σχεδόν υπόθεση ρουτίνας.
Λόγω έλλειψης φαρμακευτικής παιδείας, τόσο οι δημοσιογράφοι στα άρθρα τους όσο και πολλοί μεταφραστές στα αντίστοιχα βιβλία μεταφράζουν συχνά τη λέξη chemist ως χημικός. Έτσι λοιπόν, στα μάτια του έφηβου και του ιατρού, τα φάρμακα τα δημιουργεί ένας χημικός. Ποιος άραγε θα καθόταν να διαχωρίσει την έννοια σχεδιάζω, από τις έννοιες συνθέτω, και παράγω;
Το φάρμακο στη μέση εκπαίδευση αντιμετωπίζεται μάλλον περισσότερο ως κάτι κακό, παρά ως επίτευγμα της επιστήμης. Διδασκόμαστε ότι τα φάρμακα σκοτώνουν. Λες και τα αυτοκίνητα, τα όπλα, τα πυρηνικά, η αλόγιστη χημεία, οι οργανισμοί που μπορεί να ξεφύγουν από ένα εργαστήριο δεν σκοτώνουν.
Στα ΜΜΕ όπως και στον ειδικό τύπο, αλλά και στις «κοινωνικές βραδιές» βρίθουν παρουσιάσεις διάσημων γιατρών-ιστορικών προσωπικοτήτων. Αλήθεια ποιος ξέρει το όνομα του φαρμακοποιού που ανακάλυψε την αμπούλα, το υπόθετο, την κρέμα το δισκίο, την ατροπίνη, κλπ; Ποιος γνωρίζει τα ονόματα των φαρμακοποιών που έχουν τιμηθεί με βραβείο Nobel Ιατρικής; Τον Ιπποκράτη και το Γαληνό όλοι τον ξέρουν. Ποιος ξέρει το Θεόφραστο και τον Νικόλαο Μυρεψό;
Εμπόδιο δεύτερο: Ποιοι είναι οι αυριανοί φαρμακοποιοί; Σήμερα στις φαρμακευτικές σχολές υπάρχουν δυο κυρίαρχες ομάδες φοιτητών: Αυτοί που απέτυχαν να περάσουν στην Ιατρική σχολή και εκείνοι που τουλάχιστον ο ένας από τους δυο γονείς διαθέτει φαρμακείο. Με άλλα λόγια, το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι ανίκανο να εισάγει στις φαρμακευτικές σχολές άτομα που έχουν πάθος με το φάρμακο. Πως είναι δυνατόν να αναπτυχθεί φαρμακευτική παιδεία όταν το όνειρο μεγάλης μάζας πρωτοετών είναι να ξαναδώσουν εξετάσεις για να φύγουν από τη φαρμακευτική; Πως είναι δυνατόν να τεθούν οι βάσεις της φαρμακευτικής εκπαίδευσης όταν η δεύτερη μεγάλη μερίδα των φοιτητών έχει «διδαχθεί» τη φαρμακευτική όπως την «εξασκούν» οι γονείς τους;
Εκείνοι που σχεδιάζουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα θα έπρεπε εφόσον δεν έχουν τη δύναμη να ανατρέψουν τον τρόπο εισαγωγής των φοιτητών να πέσουν στην κυριολεξία επάνω τους και να τους πείσουν για την αξία της φαρμακευτικής. Είναι πολύ πιο επιτακτικό από το να τους κάνουν να θυμούνται απέξω τις εξισώσεις των μαθημάτων που διδάσκονται. Αλλά για να γίνει αυτό θα έπρεπε να είναι φαρμακοποιοί ή να σκέφτονται σαν να ήταν φαρμακοποιοί.
Εμπόδιο τρίτο: Ποιοί διδάσκουν τους αυριανούς φαρμακοποιούς;
Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, δεν έχετε παρά να μπείτε στο δικτυακό τόπο οποιασδήποτε σχολής θέλετε και να μετρήσετε πόσοι από τους διδάσκοντες έχουν ως πρώτο πτυχίο, το πτυχίο της σχολής στην οποία διδάσκουν. Προσοχή! Αφού υπολογίσετε τα μέλη ΔΕΠ της σχολής, προσμετρήστε τους «επισκέπτες» διδάσκοντες από άλλες σχολές. Θα βρείτε ότι σε όλες τις σχολές το ποσοστό βρίσκεται σε επίπεδα άνω του 90 %, με αποκορύφωμα την ιατρική σχολή όπου για οποιοδήποτε μάθημα η ανακάλυψη ενός μη-γιατρού είναι γεγονός, και ενίοτε (θεωρείται από τους ιατρούς ως) σκάνδαλο. Πράγματι οι γιατροί έχουν τη μοναδική εφευρετικότητα στο να «ιατροποιούν» οποιαδήποτε συνεισφορά από τις άλλες επιστήμες. Μερικά παραδείγματα: Κλινική ψυχολογία, κλινική χημεία, κλινική φαρμακολογία, ιατρική φυσική κ.ο.κ. Αλήθεια φαντάζεστε πόσο αστείο θα σας φαινόταν εάν κάποια μέρα διδάσκονταν οι ιατροί ιστολογία & εμβρυολογία από την «έδρα» της ζωολογίας του βιολογικού τμήματος; Μήπως να διδάσκονται βιοχημεία από το χημικό; Φυσιολογία από την κτηνιατρική; Βιοστατιστική από το μαθηματικό; Μήπως κλινική ψυχολογία από την Πάντειο; Ανοσολογία και μικροβιολογία από το βιολογικό; Ιστορία της Ιατρικής από το ιστορικό της φιλοσοφικής; Τι θα λέγατε για λίγα μαθήματα φαρμακοοικονομίας από την ΑΣΟΕΕ;
Αντίθετα στις φαρμακευτικές σχολές επικρατεί μια απίστευτη «δημοκρατία του πτυχίου»: Ιατροί, χημικοί, βιολόγοι χωράνε μια χαρά στη φαρμακευτική σχολή. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό για τη φαρμακευτική εκπαίδευση, για τον απλούστατο λόγο ότι η φαρμακευτική ανήκει στις δι-επιστήμες, και δέχεται στους κόλπους της οποιονδήποτε επιστήμονα έχει πάθος με την υγεία που πρεσβεύει ο κόσμος του φαρμάκου. Είναι όμως προβληματικό για τη φαρμακευτική παιδεία. Το παιδί του φαρμακοποιού σπουδάζει φαρμακευτική, και ο καθηγητής-μέντορας του δεν έχει άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος αφού δεν είναι φαρμακοποιός και συχνά δεν μπορεί να σκεφτεί και να διδάξει σαν να ήταν φαρμακοποιός. Το δε μεγάλο καλαμπούρι της προώθησης της φαρμακευτικής παιδείας γίνεται στα «δανεικά» μαθήματα με συστεγαζόμενους φοιτητές: Εάν το μάθημα της φυσιολογίας, της φαρμακολογίας, της βιοχημείας γίνεται μαζί με τους ιατρούς, οι φαρμακοποιοί σίγουρα είναι οι παραπεταμένοι της ιστορίας. Η ιατρική συχνά «δανείζει & χαρίζει» μαθήματα παθολογίας στους φαρμακοποιούς. Αυτό το κάνει «μετά φόβου Θεού» γιατί κατά βάθος ποτέ δεν κατάλαβε τι τη θέλουν οι φαρμακοποιοί την παθολογία αφού απαγορεύεται να δίνουν ιατρικές συμβουλές και να εκτελούν ιατρικές πράξεις. Με άλλα λόγια, ποτέ δεν αναρωτήθηκαν πως είναι δυνατόν να σχεδίασε κανείς ένα φάρμακο ενάντια σε κάποια νόσο χωρίς να γνωρίζει τη φύση της νόσου. Από την άλλη μεριά δεν έχουν κανένα ενδοιασμό να μοιράσουν βιβλία στους φοιτητές στα οποία απαγορεύονται να εκτελεστούν από φαρμακοποιό αυτά που γράφονται διότι αποτελούν…..ιατρική πράξη.
Προχωρώντας, στα εργαστήρια της φαρμακευτικής κυριαρχεί η φοβερή ασπρόμαυρη εικόνα: Του ντεμοτιβαρισμένου φοιτητή της φαρμακευτικής που οικτίρει την ατυχία του να περάσει στην Ιατρική, και του μοτιβαρισμένου μεταπτυχιακού φοιτητή της χημείας και της βιολογίας-, που θεωρεί τον εαυτό του υπερήφανο (που ασχολείται με φάρμακα αντί για ντουκοχρώματα ή σαλαμάνδρες) και συνάμα έξυπνο και «μάγκα» γιατί δεν χρειάστηκε να υπερκουραστεί στο λύκειο για να πιάσει όσες μονάδες χρειάζεται για να περάσει στη φαρμακευτική.
Τέλος, σαν αποτέλεσμα του Ιατροχημειοβιολογικού συνδρόμου, δεν υπάρχει ακαδημαϊκή ανάπτυξη στη φαρμακευτική του φαρμακείου. Ο χημικός δεν μπορεί να φανταστεί σε τι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο φαρμακοποιός του πάγκου τη χημεία, αφού δεν συντίθενται μόρια στο φαρμακείο, άρα δεν το ψάχνει. Ο Ιατρός δεν μπορεί να φανταστεί γιατί πρέπει ο φαρμακοποιός να γνωρίζει αλληλεπιδράσεις φαρμάκων, παθολογία, πρώτες βοήθειες, αφού δεν συνταγογραφεί-άρα δεν το ψάχνει. Ο βιολόγος δεν μπορεί να καταλάβει γιατί ο φαρμακοποιός του φαρμακείου πρέπει να γνωρίζει για τα εμβόλια, τις ιατρικές ζύμες τα βιοτεχνολογικά προϊόντα, αλλά και για τις ψείρες, το άκαρι της ψώρας, τα δηλητηριώδη φυτά, τα φυτά που χρησιμοποιούνται στα καλλυντικά-άρα ούτε κι αυτός το ψάχνει..
Αφήνω για το τέλος το κερασάκι: Στην ιατρική, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, οι φοιτητές της ιατρικής μπαίνουν στο νοσοκομείο και εξασκούνται στην ιατρική βλέποντας το γιατρό δάσκαλο τους να εξασκεί την ιατρική μπροστά στα μάτια τους και να τους εκπαιδεύει. Γιατί στις φαρμακευτικές να μην υπάρχει αντίστοιχο πανεπιστημιακό φαρμακείο για να δουν οι φοιτητές πως θα ήταν μια ακαδημαϊκή-υψηλού επιπέδου εξάσκηση της φαρμακευτικής;
Εμπόδιο τέταρτο: Σε πόσες σελίδες βιβλίων της φαρμακευτικής βρίσκεται η λέξη ασθενής;
Η φαρμακευτική είναι η επιστήμη που χρησιμοποιεί τις ανακαλύψεις, τόσο των θετικών, όσο και των ανθρωπιστικών επιστημών για την προάσπιση της υγείας μέσω της ανακάλυψης σύνθεσης, ανάλυσης, παραγωγής, και διακίνησης φαρμάκων. Πρόκειται επομένως για μια εφαρμοσμένη επιστήμη, που η κατανόηση, μάθηση, και επικοινώνηση της γίνεται με τη βοήθεια τεχνικών όρων.
Πάραυτα, κάθε νέος φαρμακοποιός νιώθει σχετικά άβολα στο άκουσμα της λέξης «ασθενής». Δεν είναι εξοικειωμένος με τον όρο αυτό. Η δυστοκία ξεκινάει από την πανεπιστημιακή του εκπαίδευση: Στη πράξη, ο τρόπος που διδάσκεται η φαρμακευτική, κάνει τον υποψήφιο φαρμακοποιό να πιστεύει ότι εργάζεται για τον άνθρωπο, αλλά όχι με τον άνθρωπο, γεγονός που την οδήγησε κατά καιρούς στο να υπάγεται στην φυσικομαθηματική σχολή και όχι στην σχολή Επιστημών Υγείας.
Το αποτέλεσμα ήταν, κατά την άποψή του γράφοντος, ολέθριο. Εάν ρωτήσετε τελειόφοιτους της Φαρμακευτικής ποιος είναι ο σκοπός ύπαρξης της φαρμακευτικής επιστήμης, θα σας απαντήσουν ότι είναι το να γίνουν όλες οι απαιτούμενες εργασίες για να μορφοποιηθεί μια βιολογικά ενεργή ουσία σε φάρμακο για να μπορεί να το λάβει ο ασθενής. Θα σας πει επίσης ότι η μορφοποίηση αυτή πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο, που και το φάρμακο να είναι εύχρηστο, και να εγγυάται τη μετάβαση της φαρμακευτικής ουσίας στον τόπο που θέλουμε να δράσει. Εάν όμως ρωτήσετε τους τελειόφοιτους γιατί τα αντιαρρυθμικά, τα αντιαιμοπεταλιακά, και τα καρδιοτονωτικά φάρμακα δεν κυκλοφορούν με τη μορφή του σιροπιού, θα πουν ότι έτσι συνηθίζεται, χωρίς να μπορούν να απαντήσουν στο γιατί συνηθίζεται έτσι. Κι’ αυτό γιατί δεν έχουν διδαχθεί την επαφή με τον ασθενή, θεωρώντας το προνόμιο των γιατρών. Υπάρχει βέβαια ο αντίλογος: Μα αυτό το κάνουν κατά τη διάρκεια της πρακτικής τους εξάσκησης. Τι κάνουν δηλαδή; Μαθαίνουν την επικοινωνία της έκπτωσης και της πίστωσης; Που έχουν διδαχθεί μοντέλα επικοινωνίας ασθενών, για να βοηθήσουν τον κάθε ασθενή ξεχωριστά- με βάση τις νέες επιστημονικές μεθόδους αντί για τον εμπειρισμό του χαμόγελου στα χείλη;
Έτσι, ο ασθενής, αυτός ο άγνωστος για τον οποίο έμαθαν να φτιάχνουν φάρμακα, εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή τους, από τη μέση του πουθενά, την πρώτη ημέρα που λειτουργεί το φαρμακείο. Τους κοιτάει περίεργα. Δεν καταλαβαίνει τι του λένε οι φαρμακοποιοί. Κι αυτοί με την σειρά τους δεν είναι σίγουροι για το τι πραγματικά θέλει. Ακόμη και αν κρατάει στα χέρια του έτοιμη συνταγή προς εκτέλεση που δεν απαιτεί φαρμακοτεχνική εργασία.
Εμπόδιο πέμπτο: πως και που η εκπαιδευση θεσμοθετεί τους αυριανούς φαρμακοποιούς;
Μια βόλτα στις φαρμακευτικές εταιρείες θα σας πείσει εύκολα για τη διαφορά μεταξύ της επιθυμίας και της πραγματικότητας. Εκεί που θα έπρεπε θεσμοθετημένα να βρίσκεται μόνο φαρμακοποιός, το πολύ -πολύ να βρείτε ακόμα και φαρμακοποιό. Για παράδειγμα, διευθυντής παραγωγής μπορεί να είναι κάλλιστα ένας χημικός. Είναι σαν να λέμε ότι το σπίτι σας μπορεί κάλλιστα να το χτίσει και ένας φυσικός. Δεν χρειάζεστε μηχανικό, από τη στιγμή που ο φυσικός γνωρίζει στατική φυσική! Στην ιατρική ενημέρωση εκτός από το σύμπλοκο χημικού-βιολόγου τώρα θα βρείτε και γιατρό. Το ίδιο ισχύει και στα regulatory affairs.
Όταν λοιπόν οι φοιτητές κάνουν επίσκεψη σε όσα εργοστάσια έχουν απομείνει και βλέπουν τους μη φαρμακοποιούς σε καίριες θέσεις, πως είναι δυνατόν να νοιώθουν αν όχι μοναδικοί, τουλάχιστον θεσμικά κατοχυρωμένοι; Ο φοιτητής καταλαβαίνει ότι το μόνο πράγμα που του μένει είναι το φαρμακείο. Επωφθαλμιάται από πολλούς, αλλά αποτελεί ακόμη απόρθητο κάστρο, διότι η λειτουργία του απαιτεί πτυχίο φαρμακευτικής και άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος.
Εδώ κι αν βρίσκεται το θέατρο του παραλόγου: Οι μισοί τουλάχιστον φοιτητές είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν με ενθουσιασμό τη φαρμακευτική φαρμακείου και δεν υπάρχει σε όλες τις σχολές κατεύθυνση σπουδών και εξειδίκευση για το σκοπό αυτό. Εκπαίδευση που απαιτεί φαρμακολογία, συμβουλευτική φαρμακευτική, μαθήματα συμμόρφωσης ασθενή (compliance), μαθήματα ψυχολογίας ασθενή & επικοινωνίας με τον ασθενή, μαθήματα οικονομικών της υγείας, επιδημιολογία, μαθήματα συνταγοτεχνίας με βιβλία που να περιέχουν εκατοντάδες συνταγές φαρμάκων και καλλυντικών, μαθήματα υπολογισμού δόσεων, μαθήματα διαιτολογίας, μαθήματα συμπληρωματικής (εναλλακτικής) φαρμακευτικής, μαθήματα φυτοθεραπείας, μαθήματα (νομικά καλυμμένων) πρώτων βοηθειών, μαθήματα συνταγολογίας & ιατρικής επικοινωνίας, μαθήματα αλληλεπιδράσεων φαρμάκων, μαθήματα κλινικής φαρμακογεννετικής ακόμη και μαθήματα φαρμακευτικού (και όχι καταναλωτικού) marketing. Αλλά ποιος άραγε να κάτσει να προσαρμόσει τέτοια μαθήματα όταν πιστεύει ότι η φαρμακευτική του φαρμακείου είναι «ξένο σώμα» ;
Εμπόδιο έκτο: Η φαρμακευτική νομοθεσία
Πρόκειται αναμφισβήτητα για το καλύτερο βιβλίο ανεκδότων που κυκλοφορεί. Ο κατάλογος περιλαμβάνει πολλά αστεία, που ο κοινός τους παρονομαστής είναι οι λέξεις μη και δεν. Δεν περιλαμβάνει τι μπορούν να κάνουν. Περιλαμβάνει τι δεν μπορούν να κάνουν. Να σας διαβάσω μερικά:
-Το φαρμακείο πρέπει υποχρεωτικά να διαθέτει χώρο εργαστηρίου. Πλην όμως απαγορεύεται να τελούνται χημικές αναλύσεις στο εργαστήριο του φαρμακείου. Σιγά μην πιστέψει κανείς ότι παρόλη την αναλυτική χημεία που έχετε διδαχθεί είσαστε σε θέση να διαπιστώσετε εάν υπάρχει νοθεία στις πρώτες ύλες που αγοράζετε για το εργαστήριο σας! Σιγά μην πιστέψει κανείς ότι είσαστε σε θέση να ελέγξετε την ποιότητα του αιθέριου ελαίου που θα παρασκευάζατε με απόσταξη εάν σας άφηναν να έχετε χρόνο και μεράκι.
-Απαγορεύεται να μετρήσετε την πίεση του ασθενή, και να του χορηγήσετε έστω και ενδομυϊκά ή υποδόρια το φάρμακο του, ακόμη κι αν είναι εμβόλιο. Θεωρείται….ιατρική πράξη. Δεν θεωρείται ιατρική πράξη να του δείξετε πως δουλεύει το πιεσόμετρο που σας επιτρέπεται να πουλάτε; Δεν θεωρείται ιατρική πράξη να δείξετε στον ασθενή πώς να μετρά τη γλυκόζη και τη χοληστερίνη του με τα διαγνωστικά τεστ που επιτρέπεται να πουλάτε;
Την ίδια στιγμή, η ίδια νομοθεσία θεσμοθετεί τα OTC, δίνοντας για πρώτη φορά συνταγογραφικά δικαιώματα στο φαρμακοποιό. Θα παρακαλούσα έναν υπεύθυνο να στείλει στην ΠΕΦημερίδα τις ενέργειες που έχουν γίνει για να ενισχυθεί νομοθετικά ο ρόλος του φαρμακοποιού και όχι του περιπτερά-πρατηριούχου-ξενοδόχου στην κατεύθυνση αυτή. Να υπενθυμίσω ότι στη Γαλλία η φαρμακοκινητική & βιοφαρμακευτική συμβάλλουν για να δώσουν δύναμη στο φαρμακοποιό του φαρμακείου να διαχειρίζεται τα generics. Για να δω στην Ελλάδα ποιος τολμάει…..
Εμπόδιο έβδομο: Η άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος
Να και ένα χαρτί που επί τέλους μας κατοχυρώνει. Πρόκειται για ένα φοβερό χαρτί, με δύναμη μεγαλύτερη από του πτυχίου. Μια που οι ακαδημαϊκοί μας δεν ξέρουν πως γίνεται σωστά η φαρμακευτική φαρμακείου, σε στέλνουν σε ένα οποιοδήποτε φαρμακείο και μετά δίνεις κάτι εξετάσεις και παίρνεις το σχετικό χαρτί. Μετά, ούτε ένα τηλέφωνο, ούτε ένα γράμμα. Εκατοντάδες φάρμακα κυκλοφορούν, με τα καλά τους αλλά και με τα κακά τους (ανεπιθύμητες ενέργειες, αλληλεπιδράσεις, γενετικού τύπου διαφορές στην απόκριση, ιδιαιτερότητες φύλαξης, ιδιαιτερότητες εκπαίδευσης και συμμόρφωσης ασθενή κλπ) αλλά κανείς δεν ξαναενοχλεί τον φαρμακοποιό. Κανείς (εκτός από τον ασθενή) δεν του ζητάει να γνωρίζει. Κανείς δεν του ζητάει να συνεργαστεί με άλλους επιστήμονες της υγείας. Ησυχία… Η εκπαιδευτική, νομοθετική και βουλευτική πολιτεία κοιμάται……
Συμπέρασμα Ακόμα και το καλύτερο εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι καταδικασμένο να αποτύχει εάν δεν ενισχυθεί πρώτα η φαρμακευτική παιδεία τόσο των σημερινών όσο και των αυριανών φαρμακοποιών.
Η φαρμακευτική παιδεία πρέπει να έχει σύμμαχο τη φαρμακευτική εκπαίδευση. Για να γίνει όμως αυτό πράξη θα πρέπει
Να ενισχυθεί η φαρμακευτική παιδεία των φιλοξενούμενων καθηγητών
Να αναπτυχθεί στις φαρμακευτικές σχολές το soft Pharmacy concept (κατανόηση & επικοινωνία με τον ασθενή, στροφή προς τον ασθενή και όχι προς τη νόσο)
Να αυξηθεί η διδαχή των προ-φαρμακευτικών μαθημάτων από τομείς των φαρμακευτικών σχολών και να περιοριστεί ο «δανεισμός»
Να αυξηθεί η παρουσία των ακαδημαϊκών και μη-φαρμακοποιών στα ΜΜΕ σε θέματα που άπτονται της φαρμακευτικής
Να δημιουργηθούν ομάδες εργασίας (task force groups) απαρτιζόμενα όχι μόνο από ακαδημαϊκούς αλλά και από επαγγελματίες φαρμακοποιούς που να ασχοληθούν με τα θέματα της παιδείας και της εκπαίδευσης.
Η υλοποίηση του φαρμακευτικού επιμελητηρίου θα δυνάμωνε την εικόνα της ενιαίας φαρμακευτικής
Να ενδυναμωθεί ο φαρμακευτικός τύπος
Να πριμοδοτηθούν τα φαρμακευτικά συνέδρια. Δεν αρκεί η «αιγίδα». Πρέπει να υπάρχει και από την πολιτεία με κάποιον τρόπο η επιβράβευση όσων φαρμακοποιών συμμετέχουν στα συνέδρια. Διαφορετικά, δεν θα υπάρχει κίνητρο συμμετοχής, όσο η πολιτεία με τη στάση της δεν θεωρεί τη δουλειά του φαρμακοποιού υπεύθυνη, και χρήζουσα συνεχούς εκπαίδευσης.
Να εμπλουτισθούν οι βιβλιοθήκες των φαρμακοποιών με κατάλληλα συγγράμματα που πέρα από την ακαδημαϊκή επάρκεια, να δίνουν λύσεις επιστημονικές μεν, πρακτικές και εφαρμόσιμες δε στην καθημερινή τους άσκηση των καθηκόντων.
Να καθιερωθεί στα πανεπιστήμια η προσομοίωση φαρμακείου
Να αναπτυχθεί από τα πανεπιστήμια σε συνδυασμό με τους φορείς των φαρμακοποιών έρευνα που σχετίζεται με τη φαρμακευτική φαρμακείου (πχ στη συμμόρφωση ασθενή, στην επικοινωνία, στη φυτοθεραπεία, στα OTC, στη συμβουλευτική φαρμακευτική, κλπ). Στο πρόγραμμα αυτό θα μπορούσαν να συμμετάσχουν και φαρμακευτικές εταιρείες.
Πάνω απ’ όλα όμως η φαρμακευτική χρειάζεται την αγάπη μας. Μία αγάπη που την διεκδικούν πολλοί μνηστήρες από τη φυσικομαθηματική σχολή ως το πολυτεχνείο, και από τα κόμματα ως τη Νομική σχολή. Αγαπάτε τη φαρμακευτική; Τότε αποδείξτε το. Μην ντρέπεστε να το πείτε και να το δείξετε προς τους «έξω». Και κυρίως, μην τα λέτε…από μέσα σας. Για τι τότε, εκείνοι που στο όνομα της φαρμακευτικής επιμένουν να μην αλλάζει τίποτα, θα είναι αυτοί που σας κάνουν να μετανιώσετε που ακολουθήσατε την επιστήμη που καθημερινά σώζει χιλιάδες ζωές χωρίς να το βροντοφωνάζει. Αλλά ίσως αυτό να είναι και το σημαντικότερο της ελάττωμα αυτήν την εποχή: Η έλλειψη φωνής!
Πηγή
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το περιοδικό "Φαρμακευτικά Χρονικά". Οποιοδήποτε σχόλιό σας, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο για όλους μας. Με χαρά μας θα δημοσιεύσουμε τα σχόλιά σας, αν το θέλετε!
Comments:
"Φαρμάκι" αποδεικνύονται τα φάρμακα για τους ασθενείς αλλά και για τα ασφαλιστικά ταμεία, αφού το 2006 δαπανήθηκαν στη χώρα μας 6,1 δισεκατομμύρια ευρώ για φαρμακευτικά σκευάσματα! Όπως προκύπτει μάλιστα από τα επίσημα στοιχεία του Eθνικού Oργανισμού Φαρμάκων (EOΦ), η φαρμακευτική δαπάνη παρουσίασε αύξηση κατά 11,18% το 2006 σε σχέση με το προηγούμενο έτος (από 5,5 δισ. ευρώ το 2005 σε 6,1 δισ. ευρώ το 2006).
Ο ΔΟΓΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΠΟΤΕ ΤΙΠΟΤΑ. ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΟΙ ΑΝΤΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΓΝΟΙΑ Η΄ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΠΟΥ ΜΕΛΕΤΑ ΤΟ ΒΙΟ, ΤΗ ΖΩΗ. ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ (ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ), ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.
Η ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΦΟΡΑ ΤΗ ΔΟΜΗ –ΜΟΡΦΗ (ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΤΩΝ, ΖΩΩΝ, ΑΝΘΡΩΠΟΥ) ΚΑΙ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ (ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ, ΖΩΩΝ, ΑΝΘΡΩΠΟΥ) ΩΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. ΓΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΛΟΓΟ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ,ΣΤΗΝ ΟΞΦΟΡΔΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΑΡΒΑΡΝΤ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΙΑΤΡΟΙ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΟΙ (ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.)
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΑΘΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΠΟΥ ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΑΝ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΙΑΤΡΟΙ, ΑΦΟΥ Ο ΟΡΟΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΟΣ ΔΙΕΘΝΩΣ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΕ ΒΙΟΛΟΓΟΥΣ.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ. ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΦΥΤΩΝ ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ, ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΖΩΩΝ ΕΙΝΑΙ Η ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Η ΙΑΤΡΙΚΗ. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΠΟΥ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
ΟΠΩΣ ΒΙΟΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ, ΒΙΟΦΥΣΙΚΗ, ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ, ΒΙΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ, ΒΙΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, ΒΙΟΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΚΛΠ.ΑΥΤΟΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΩΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ .
ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΣΕ ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΜΗΜΑ ΕΝΙΑΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΟΥ ΔΙΝΕΙ ΠΤΥΧΙΟ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ, ΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΑ,ΩΣΤΟΣΟ, ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ, ΙΑΤΡΙΚΗ, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΩΣ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΕΝΩ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ (ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ).
ΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΑΠΟ ΤΟ 1983 ΕΩΣ ΤΟ 2001 ΕΙΧΕ ΣΤΑΘΕΡΑ ΥΨΗΛΟΤΕΡΗ ΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑΣ.ΜΕΧΡΙ ΠΟΥ Ο ΑΝΕΚΔΙΗΓΗΤΟΣ ΑΡΣΕΝΗΣ ΑΥΞΗΣΕ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΜΟΝΟΜΕΡΩΣ ΣΤΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΑΥΞΗΣΕΙ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΣΤΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΛΑΡΙΣΑΣ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΛΟΙ ΠΛΕΟΝ ΤΙΣ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΩΣ ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ.ΕΞΑΛΛΟΥ, ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ 3 ΣΤΟΥΣ 10 ΒΙΟΛΟΓΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΔΕΝ ΕΠΕΛΕΞΑΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΝΩ ΕΙΧΑΝ ΤΑ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΜΟΡΙΑ.Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΧΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑ.
ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΕΠΡΟΚΟΠΟΥΣ ΔΙΚΑΤΣΑΔΕΣ ΠΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΣΑΝ ΤΟ ΓΩΝΙΑ-ΜΑΓΑΖΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΕ ΜΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΗ.
Η ΣΥΝΤΕΧΝΙΑ ΛΟΙΠΟΝ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΑΣ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΗΜΙΚΟΥΣ ΠΟΥ ΜΕ ΕΝΑ ΕΞΑΜΗΝΟ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΑΥΤΟΑΠΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΠΑΝΤΟΓΝΩΣΤΕΣ ΚΑΙ ΕΙΧΑΝ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΚΟΠΟ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ.ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙ ΟΤΙ Ο ΧΗΜΙΚΟΣ Ή Ο ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΠΟΝΤΙΚΙΑ ΚΑΙ ΦΥΤΑ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣΕΙ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΙΑΣ ΟΥΣΙΑΣ ΑΝΤΙΠΟΙΕΙ ΕΡΓΟ ΒΙΟΛΟΓΟΥ.
ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΕΙΝΑΙ ΜΟΡΙΑ-ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΚΥΤΤΑΡΑ-ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΙΣΤΟΙ-ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ, ΕΜΒΡΥΟ-ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑ ΚΤΛ.
ΕΙΝΑΙ Η ΔΥΣΚΟΛΟΤΕΡΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΓΝΩΣΗ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΔΕ ΧΑΡΙΖΕΤΑΙ, ΚΑΤΑΚΤΙΕΤΑΙ. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ (ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΑ, ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΑ, ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑ, ΙΟΛΟΓΙΑ) ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΑΝΩ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ. ΕΥΤΥΧΩΣ, ΟΧΙ ΠΙΑ ΣΤΗΝ ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ.
ΧΩΡΙΣ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ, ΛΟΙΠΟΝ , ΜΗΝ ΑΓΝΟΕΙΤΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΣΑΣ. ΣΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΒΙΟΛΟΓΟΙ ΓΙΑΤΙ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΓΝΩΣΗ, ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΝ ΟΠΟΥ ΗΘΕΛΑΝ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΣΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΓΟΥΣΤΑΡΟΥΝ. ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑΝ ΚΑΙ ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΠΛΙΑΤΣΙΚΟ ΟΛΩΝ ΑΥΤΩΝ ΠΟΥ ΕΜΜΕΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ.
Με φιλότιμη διάθεση θέλω να ενημερώσω τον κύριο Μανώλη Μιτάκη ότι οι φαρμακολόγοι δεν έχουν σχέση με τους χημικούς φαρμακολογίας και ότι στις Βιολογικές Επιστήμες εντάσσονται οι φαρμακολόγοι, όπως και οι ανατόμοι και οι φυσιολόγοι. Η Στατιστική Ταξινόμηση των Επαγγελμάτων Ελλάδος (ΣΤΕΠ-92) (International Standard Classification of Occupations-ISCO) του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ΔΓΕ) προβλέπει ότι οι φαρμακοποιοί οι ανατόμοι, οι βιοχημικοί, οι βιοφυσικοί, οι φυσιολόγοι, φαρμακολόγοι, ερευνητές παθολογίας και ασκούντες συναφή επαγγέλματα ανήκουν στην κατηγορία
Βιολόγοι εν γένει, ιατροί και ασκούντες συναφή επαγγέλματα.
Οι ανωτέρω διεξάγουν έρευνες, βελτιώνουν ή αναπτύσσουν έννοιες, θεωρίες και λειτουργικές μεθόδους ή εφαρμόζουν επιστημονικές γνώσεις συναφείς με τη βιολογία, μικροβιολογία, βοτανική, ζωολογία, οικολογία, ανατομία,βακτηριολογία, βιοχημεία, φυσιολογία, κυτταρολογία, γενετική, γεωπονία, παθολογία, φαρμακολογία και ιατρική
Εντελώς ξεχωριστός κλάδος είναι οι Φυσικοί, χημικοί και ασκούντες συναφή επαγγέλματα. Στους Χημικούς περιλαμβάνονται, επίσης, οι χημικοί φαρμακολογίας, οι φυσικοχημικοί και οι πυρηνικοί χημικοί.
Εξαιρούνται οι βιοχημικοί και οι φαρμακολόγοι (2312).
Τα υπόλοιπα είναι συντεχνιακές κορώνες για εγχώρια κατανάλωση. Άλλο επιστήμη και άλλο προώθηση και marketing κύριε Μιτάκη.
Στατιστική Ταξινόμηση των Επαγγελμάτων Ελλάδος (ΣΤΕΠ-92) (International Standard Classification of Occupations-ISCO)